Het dorp
Warmond bestaat al meer dan duizend jaar: voor het eerst wordt het vermeld in de 9de eeuw.
Er is afgelopen jaren veel en intensief archiefonderzoek gedaan naar het middeleeuwse dorp. Daarmee zijn we veel te weten gekomen.
Bijvoorbeeld over de huidige structuur van het dorp. Deze blijkt heel oud te zijn: de huidige dorpskern met zijn straatjes (“dammetjes”) bestond al in de 14de eeuw!
Een idee krijgen van hoe het dorp er toen uitzag, is makkelijker dan het lijkt.
Het kan al in 3 stappen:
[1] Bedenk dat elk straatje (dammetje) tussen de Herenweg en de Leede oorspronkelijk een sloot was.
[2] Tussen twee sloten zat toen géén huizenblok (zoals tegenwoordig), maar slechts één boerderij, met een hooiberg en een schuur.
[3] Tussen de Herenweg en de kerkruïne lagen graanvelden.
Kunt u zich het laatmiddeleeuwse dorp al voorstellen?
De kastelen
In de late middeleeuwen was Warmond een echt kastelendorp! Hier stonden niet minder dan zes kastelen. Deze stonden om het dorp heen. Van noord naar zuid waren dat:
- [1] het kasteel van de heren van Alkemade
- [2] het Huys te Warmont
- [3] de woning van Jacob XII van den Woude bij de kerk
- [4] Dirks Steenhuis
- [5] het huis Endepoel
- [6] kasteel Oud Teylingen (het latere Lockhorst)
In de 15de eeuw waren kasteel Alkemade en Dirks Steenhuis al afgebroken. De woning van Jacob XII van den Woude werd onderdeel van het vrouwenklooster St. Ursula. Kasteel Endepoel verviel tot de boerenstand. En kasteel Oud Teylingen/Lockhorst werd begin 19de eeuw afgebroken.
Heden ten dage is alleen Huys te Warmont nog overgebleven. Van Huis Endepoel en Dirks Steenhuis resteren respectievelijk de boerderij en de slotgracht.
Hieronder worden de verschillende kastelen afzonderlijk beschreven.
[1] Kasteel Alkemade
Ten oosten van Wasbeeklaan 31 stond de burcht van de heren van Alkemade. Dit kasteel wordt voor het eerst vermeld in 1304. Het bestond uit een machtige donjon met 2,5 meter dikke muren en was omgeven door een dubbele slotgracht. Nadat de heren van Alkemade in mannelijke lijn waren uitgestorven, werd het kasteel waarschijnlijk verwaarloosd. In 1400 werd het niet meer bewoond en verviel het tot een ruïne.
Kort na 1615 werd westelijk van het oude kasteelterrein een herenhuis opgetrokken (tekening), dat in 1653 vermeld wordt als ‘Die woninghe ofte Hofstad van Alkemade‘. Helaas werd dit in 1824 afgebroken. Het terrein was daarna in gebruik als bloembollenland.
[2] Huys te Warmont
Dit kasteel werd zeer waarschijnlijk gebouwd rond 1300. Het was toen de nieuwe woning van de heren van Warmond: oorspronkelijk woonden zij namelijk in een ouder kasteel bij de Oude Toren.
Een van de eerste bewoners was ridder Jacob XIV van den Woude (1344-1395). Deze ridder is begraven in de ruïne bij de Oude Toren en zijn graf is nog steeds te zien!
De oorspronkelijke burcht kreeg het tijdens de oorlogen in de middeleeuwen zwaar te verduren. In 1420, 1426 en 1574 werd hij verwoest. Toch werd het kasteel steeds hersteld. Het kreeg zijn huidige vorm bij een verbouwing in 1774-1777, in opdracht van de toenmalige bewoner baron C.P. van Leyden.
[3] Huis Jacob van den Woude
Rond 1280 stond bij de Oude Toren het huis van ridder Jacob XII van den Woude. Dit kasteel was toen nog de officiële woning van de heren van Warmond. Het Huys te Warmont bestond nog niet.
Dat het kasteel van de heren van Warmond in die tijd bij de Oude Toren stond, is zeker. Maar het is onduidelijk wat de exacte locatie was. Het kasteel stond in elk geval ten noorden van de kerk.
Vanaf 1410 werd het opgenomen in het vrouwenklooster St. Ursula, dat toen op die plek werd gesticht. Het klooster werd in 1573 uiteindelijk verwoest, waarna alle gebouwen werden afgebroken.
[4] Dirks Steenhuis
Waar nu kinderboerderij De Kloosterhof staat, stond vroeger een echte burcht. Dit kasteel heette ‘Dirks Steenhuis’, naar de befaamde ridder die het bezat: Dirk van Teylingen (1244-1283).
Dirk van Teylingen was in de tijd van de Hollandse graaf Floris V (1254-1296) één van de belangrijkste mannen in Holland. Hij woonde zelf op kasteel Teylingen bij Sassenheim, maar zijn zoon Jan woonde hier. Ook Jan was een belangrijke heer, die in de hoogste adellijke kringen verkeerde. Hij stierf rond 1304.
De hoofdtak van de heren van Teylingen stierf uit en de burcht raakte in verval. Eind 14e eeuw was het al afgebroken, maar de oorspronkelijke slotgracht is nog steeds te zien.
[5] Huis Endepoel
Dit kasteeltje bestond al in de 13de eeuw. Rond 1300 werd het in leen gehouden door Claas Magnuszoon. Zijn dochter was getrouwd met Floris van Alkemade.
Het kasteel bleef in handen van het geslacht Van Alkemade tot 1561. In dat jaar werd het verkocht, en daarna wisselde het nog regelmatig van eigenaar. Intussen veranderde het oorspronkelijke kasteel in een eenvoudige boerderij (foto). In 1665 was ene boer Doe Jans Entepoel er pachter.
Omdat Endepoel een adellijk huis is geweest, hield de boerderij nog lange tijd aanzienlijke rechten. Zo hadden ze visrecht in de Poel en recht van zwanendrift (adellijk recht om zwanen in de slotgracht te laten drijven).
[6] Kasteel Lockhorst
Ten zuiden van de Lockhorstlaan en de Teylingerkade stond ooit kasteel Lockhorst of Oud Teylingen.
Dit kasteel werd gesticht door ridder Symon van Teylingen, een broer van de machtige ridder Dirk van Teylingen (1244-1283). De kleinzoon van Symon, die ook Dirk heette, vocht in 1345 als Hollandse ridder mee in de slag bij Staveren (Friesland) en kwam daarbij om het leven. Het kasteel vererfde later op de familie Van Naaldwijk.
Kasteel Lockhorst raakte uit de belangstelling van de kasteelheren en werd verhuurd. Uiteindelijk werd het in 1814 afgebroken. Nu ligt er een woonwijk. Het kasteel leeft nog wel voort op het schilderij ‘De Hoenderhof’ van Jan Steen.
Films over de middeleeuwse heren van Warmond
De bewoners van het Huys te Warmont waren de heren van Warmond en Woude. In deze film wordt de geschiedenis van deze middeleeuwse heren verteld.
Tekst en presentatie: Mathieu Fannee
Camera en montage: Jan Versluijs
Muziek: ‘Return Of The Knights’ – Liona Boyd
Special thanks to Matt Gibson for using the Knights battlefield videoclip
In deze korte film vertolkt Mathieu Fannee een middeleeuwse Warmondse ridder, die op een avond in 1417 het overlijden van de heer van Warmond Jan van den Woude mededeelt. Daarbij neemt hij de luisteraar mee in het middeleeuwse Warmond.
Tekst en presentatie: Mathieu Fannee
Muziek: Fanfare ‘Dy Trumpet’, 15de eeuw – Salzburg
